گام های اولیه ترسیم نمودارهای BPMN2

BPMN  با بیش از ۱۰۰ نماد، یک زبان نسبتاً پیچیده است. ولی برای افرادی که به تازگی می‌خواهند آن­را فرا بگیرند جای هیچ ترسی نیست.

تعداد انگشت شماری از این نمادها در حال حاضر شما را قادر به پوشش بسیاری از نیازهای مدل‌‌‌‌‌‌سازی خود می‌کند.

در صورتی که بر این تعداد تسلط پیدا کردید، مابقی نمادها را با تمرینات بیشتر خواهید آموخت. بنابراین بجای تعریف تک تک نمادهای BPMN به صورت مفصل، BPMN را با معرفی نمادها و مفاهیم آن همراه با مثال و به صورت تدریجی یاد خواهیم گرفت.

همانطور که قبلاً اشاره شد، فرایند ‌‌‌‌کسب‌و‌کار شامل رویدادها (events) و فعالیت‌ها (activities) می‌شود. رویدادها (Event) بیانگر مواردی هستند که به صورت لحظه‌‌ای اتفاق می‌افتند (برای مثال یک صورتحساب دریافت می‌شود) در حالی که فعالیت‌ها واحدهای کاری است که دارای مدت زمان هستند (مثلاً فعالیت پرداخت صورتحساب).

همچنین همانطورکه پیش­تر گفته شد، رویدادها و فعالیت‌ها درون فرآیند به صورت منطقی با یکدیگر در ارتباط می‌باشند. ساده‌‌‌ترین حالت این ارتباط توالی (Sequence) می‌باشد، که بدین معنی است که رویداد یا فعالیت A توسط رویداد یا فعالیت B دنبال می‌شود (قبل از آن اتفاق می‌افتد). بر این اساس، سه جنبه اصلی BPMN، رویدادها، فعالیت‌ها و کمان‌ها هستند. رویدادها توسط دایره، فعالیت‌ها توسط مستطیل‌های گوشه گرد و کمان­ها (در BPMN جریان توالی نامیده می‌شوند) توسط فلش‌های یک طرفه نشان داده می‌شوند.

مثال: شکل بالا یک توالی ساده از مدل­سازی فعالیت‌های یک فرایند تحویل سفارش در BPMN را نشان می‌دهد. این فرآیند زمانی که سفارش خرید از طرف مشتری دریافت گردد شروع می‌شود. اولین فعالیتی که انجام می‌شود تأیید سفارش است. سپس، آدرس محل تحویل گرفته می‌شود و به این صورت محصول را می‌توان به مشتری تحویل داد. در مرحله بعد صورت­حساب صادر می‌گردد و پس از پرداخت هزینه­ی سفارش محصول توسط مشتری، سفارش بایگانی شده و فرآیند تکمیل می‌شود.

از شکل بالا، متوجه می‌شویم که دو رویداد با دو نمادی که با هم ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندکی تفاوت دارند نمایش داده می‌شود. برای نمایش رویداد شروع از نماد دایره با خط باریک استفاده می‌نماییم در حالی­که برای نمایش رویداد پایان از دایره با خط ضخیم استفاده می‌شود.

رویدادهای شروع و پایان نقش مهمی در یک مدل فرآیندی دارند: رویداد شروع نشان‌‌‌‌‌‌‌دهنده زمان شروع یک نمونه (Instance) از فرآیند است در حالی که رویداد پایانی نشان‌‌‌‌‌‌‌دهنده زمانی است که نمونه پایان یابد. برای مثال، یک نمونه جدید از فرآیند تحویل سفارش هر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بار که سفارش خرید دریافت می‌شود، به اجرا درمی ­آید و هنگامی که سفارش تحویل داده می‌شود، تکمیل می‌شود. اجازه دهید تصور کنیم فرآیند تحویل سفارش در سازمان فروشنده انجام شده است.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ هر‌روز این سازمان چند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بار این فرآیند را اجرا می‌کند و هربار نسبت به دفعات دیگر مستقل است.

هر نمونه فرآیند که ایجاد گردد، ما از مفهوم نشانگر (Token) برای شناسایی پیشرفت (یا وضعیت) این نمونه استفاده می‌کنیم. نشانگر‌ها در رویداد شروع ایجاد می‌گردند و تا زمانی که در رویداد پایانی از بین نروند درون مدل فرآیند جریان دارند. ما نشانگرها را بوسیله نقاط رنگی روی مدل فرآیندی نشان می‌دهیم.

برای مثال  شکل پایین وضعیت سه نمونه فرآیند تحویل سفارش را نشان می­دهد:

• یک نمونه تازه شروع شده است (نشانگر مشکی در رویداد آغازین)،
• دیگری در مرحله ‌‌‌‌‌‌‌حمل‌ و‌نقل محصول (نشانگر قرمز در فعالیت “تحویل محصول”)
• سومی هزینه محصول را دریافت نموده و در شروع بایگانی سفارش می‌باشد (نشانگر سبز روی جریان توالی بین “دریافت هزینه محصول” و “بایگانی سفارش” قرار گرفته است).

ادامه دارد.

برگرفته از کتاب اصول و مبانی مدیریت فرایند (Fundamentals of Business Process Management)

بهترین رفرنس آموزش مدیریت فرایند در سطح دنیا همین کتاب است. 

کتاب اصول و مبانی مدیریت فرایند (Fundamentals of Business Process Management) مشتمل بر ۴ فصل اول کتاب با محوریت مدلسازی فرایند و استاندارد BPMN2 منتشر و هم اکنون بصورت الکترونیکی قابل تهیه است.

برای تهیه کتاب روی تصویر پایین کلیک کنید.