چابک یک ذهنیت است که با مجموعه ای از ارزش ها و اصول، بنیاد می گیرد. وقتی صحبت از چابک می کنیم، مقصودمان، رویکرد تکرار پذیر و افزایشی است که در تکرارهای کوتاه 1 تا 4 هفته محقق می شود و بخشی از محصول که شامل فیچرها و فانکشن های یک محصول هستند، قابلیت ارائه (Shippable) به دست مشتری را دارند.
افراد حرفه ای یا آماتور که به چابک ورود می نمایند، شایسته است که با یکی از متدولوژی های آن آشنا و بر آن مسلط شوند. در این یادداشت می کوشیم در مورد متدولوژی اسکرام که به گزارش سالیانۀ 2022 انجمن بین المللی تحلیل کسب و کار (IIBA) محبوب ترین و پرکاربرد ترین متدولوژی چابک است، صحبت نماییم.
متدولوژی چابک چیست؟
متدولوژی چابک که اینک آن را بر روی اسکرام پیاده سازی می کنیم، یک رویکرد تکراری برای توسعۀ نرم افزار است. هر تکرار چابک فاصله زمانی کوتاهی بین 1 تا 4 هفته دارد. فرآیند توسعۀ چابک برای ارائه نیازمندیهای در حال تغییر کسب و کار هماهنگ شده است. اینجا باید دقت شود که اسکرام صرفاً برای پروژه های نرم افزاری نیست و قابلیت تعمیم در دیگر پروژه ها و کسب و کارهای غیر نرم افزاری را نیز دارد. مثلاً می توان در صنعت پوشاک، نفت یا لوازم بهداشتی بتوان متدولوژی اسکرام را استقرار داد. آنچه مهم است هدف و خروجی کار است، در شرکت های نرم افزاری، هدف تولید نرم افزار است و در شرکت پوشاک، هدف تولید منسوجات و پارچه به مخاطبان است.
فرآیند توسعه محصول چابک اغلب بازخورد محصول قابل اجرا را می گیرد. محصول قابل اجرا ظرف 1 تا 4 هفته پس از تکرار تحویل داده می شود.
شکل بالا مقایسۀ دو روش سنتی و چابک برای تولید محصول را نشان می دهد. مشکل روش سنتی، این بود که به سختی می توانستیم به فیدبک و بازخورد از محصول مان دست یابیم. در روش اسکرام شما محصول را به بخش های کوچکی می شکنید که قرار است هر قسمت در 4 هفته توسعه یابد، این فرصت اندک به شما کمک می کند تا بتوانید بازخورد بیشتر و مطلوب تری از ذینفعان خویش به دست آوردید و در آینده بتوانید محصول خویش را بهتر و مطلوب تر توسعه دهید.
در اسکرام به این بازۀ زمانی 4 هفته که قرار است بخشی از محصول توسعه یابد، اسپرینت (Sprint) می گوییم. برای هر اسپرینت، قبل از شروع آن یک برنامه ریزی صورت می گیرد که چه بخش ها و چه فیچرهایی از محصول باید انجام شود، در طول اسپرینت دیگر درخواست تغییر پذیرفته نمی شود، در صورتیکه اسپرینت بخواهد لغو شود تنها کسی که مجوز لغو آن را دارد، مالک محصول (Product Owner) است.
نقش ها در اسکرام
در متدولوژی استکرام، سه نقش وجود دارد: اسکرام مستر، مالک محصول و تیم توسعه.
اسکرام مستر
اسکرام مستر به مثابه رهبر تیم و ارائه دهنده تسهیلات است که به اعضای تیم کمک می کند تا از شیوه های چابک پیروی کنند، به طوری که هر عضو تیم بتواند تعهدات و نیازمندیهای مشتریان خود را برآورده کند. اسکرام مستر مسئولیت های زیر را ایفا می کند:
- فراهم آوردن امکان همکاری نزدیک بین تمام نقش ها و عملکردها
- حذف تمام موانع و محدودیت هایی ارتباطی در اسکرام
- محافظت تیم از هر گونه اختلال و مزاحمت های بیرونی و درونی سازمان
- همکاری با سازمان برای پیگیری پیشرفت و فرآیندهای کاری
- اطمینان خاطر از اینکه فرآیندهای بازرسی و تطبیق یا Agile Inspect & Adapt به درستی اعمال می شوند که خود شامل:
- جلسات برنامه ریزی شده
- استند آپ های روزانه
- نسخه ی نمایشی محصول (Demo)
- مرور محصول (Review)
- جلسات گذشته نگر (Retrospective)
- تسهیل جلسات تیم و فرآیند تصمیم گیری.
صاحب محصول
مالک محصول کسی است که محصول را از منظر تجاری اداره می کند. مالک محصول مسئولیت های زیر را ایفا می کند:
- تعریف نیازمندیهای محصول و اولویت بندی آنها براساس ارزش
- تعیین تاریخ انتشار و محتوا
- او نقش فعالی در تکرار و انتشار جلسات برنامه ریزی دارد.
- او اطمینان می دهد که تیم بر روی ارزشمندترین نیازمندی محصول کار می کند.
- او نمایندۀ صدای مشتری است.
- او داستان های کاربری (User Story) را می پذیرد که با تعریف معیارهای پذیرش انجام شده و تعریف شده مطابقت داشته باشند.
تیم های کاری در اسکرام
هر تیم چابک شامل تیم خودکفا با 5 تا 9 عضو است. میانگین تجربه هر عضو بین 6 تا 10 سال است. تیم چابک شامل 3 تا 4 توسعه دهنده، 1 تستر، 1 مدیر پروژه یا سرپرست، 1 اسکرام مستر و 1 صاحب محصول است.
اسکرام مستر و مالک محصول به عنوان بخشی از تیم عملکرد تجاری در نظر گرفته می شوند، از طرف دیگر اعضای باقی مانده بخشی از تیم عملکرد فنی هستند.
باز تکرار می کنیم قرار نیست که این تیم ها صرفاً در صنعت نرم افزار حضور داشته باشند، شما می توانید براساس نوع سازمان یا کسب و کاری که در آن کار می کنید و تصمیم دارد از متدولوژی چابک اسکرام استفاده نمایید از این بومی سازی و تطبیق استفاده نمایید.
تیم های اسکرام به صورت Cross- Fucntional هستند. به این نحو که هر عضو باید علاوه بر آنکه در حوزۀ کاری خویش متخصص باشد، اندکی نیز در دیگر حوزه های دیگر کاری، دستی و سررشته ای داشته باشد تا بتواند در خلا آن عضو، به اصطلاح جورش را بکشد.
چگونه یک تیم چابک کار خود را برنامه ریزی می کند؟
متدولوژی اسکرام، مجموعه خاصی از مراسم (Ceremony) یا تکنیک های توسعۀ خاصی نیست. بلکه گروهی از متدولوژی است که تعهد به چرخه‌های بازخورد فشرده و بهبود مستمر را نشان می‌دهد. یک تیم چابک در تکرارها برای ارائه نیاز مشتری کار می کند و هر تکرار 10 تا 15 روز طول می کشد.
هر نیاز کاربر بر اساس برنامه ریزی شده و اولویت بندی و اندازه بک لاگ آنها است. تیم تصمیم می‌گیرد که چه مقدار دامنه و چند ساعت در اختیار هر تیم برای انجام وظایف برنامه‌ریزی شده‌شان است.
در مورد نحوه برنامه ریزی در اسکرام، چگونگی انجام کارها و مدیریت بک لاگ در یادداشت های دیگر چابک، صحبت می کنیم. برای اینکار می توانید مطالب چابک را از سایت های مدرسه مدیریت فرآیند و یا آکادمی تحلیل کسب و کار دنبال نمایید.
