معماری کسب و کار یا Business Architecture یکی از چشم اندازهای مهم از منظر BABOK است. انجمن بین المللی تحلیل کسب و کار (IIBA) در استاندارد تحلیل کسب و کار خویش، توقع دارد که تحلیلگر کسب و کار پس از آموختن مبانی و بنیادهای این دانش به سراغ چشم اندازهای تحلیل کسب و کار برود. در واقع چشم انداز تحلیل کسب و کار، حالتی تخصصی است که شخص تحلیلگر باید به سراغ آن برود و در حوزۀ تخصصی مد نظر آن مسلط و آگاه گردد.
به طریق ساده تر می توان گفت که دورۀ تحلیل کسب و کار BABOK یک دورۀ عمومی است و برای آنکه متخصص شد باید به سمت حداقل یکی از چشم اندازهای تحلیل کسب و کار حرکت نمود. یکی از این چشم اندازها، معماری کسب و کار است. BABOK معماری کسب و کار را به صورت زیر تعریف می کند:
“معماری کسب و کار شرکت را مدل سازی می کند تا نشان دهد که چگونه نگرانی های استراتژیک ذینفعان کلیدی برآورده می شوند و از تلاش های تحول مستمر کسب و کار حمایت می کند.
البته Bizbok خود را اینگونه توصیف میکند که چشم انداز به شمار نمیرود و خود یه مقوله مستقل به حساب می آید. در ادامه برخی از مهم ترنی اصول معماری کسب و کار که توسط انجمن معماری کسب و کار ارائه شده است را مشاهده مینمایید.
- معماری کسب و کار مربوط به کسب و کار است.
- محدوده معماری کسب و کار، محدوده کسب و کار است.
- معماری کسب و کار تجویزی نیست.
- معماری کسب و کار تکرار شونده است.
- معماری کسب و کار قابل استفاده مجدد است.
- معماری کسب و کار مربوط به محصولات قابل تحویل نیست.
یک نکته مهم دیگر در مورد معماری کسب و کار این است که برخی چنین میگویند که معماری کسب و کار همان لایه بالایی معماری سازمانی است در حالیکه در واقع چنین نیست.
راهنماها و استانداردهایی در زمینه معماری کسب و کار
معماری کسب و کار بحث نسبتاً جدیدی است و بر همین مبنا چندین موسسه و شرکت در این حوزه اقدام به تهیه و نشر استاندارد نموده اند که برخی از آنها عبارتند از:
- موسسه OMG
- موسسه Open Group
- انجمن تحلیل کسب و کار آمریکا (BIZBOK)
- و…
استاندارد O-BA موسسه Open Group
موسسه Open Group همان موسسه ای است که چارچوب معروف معماری سازمانی TOGAF را ارائه کرده است. راهنمای این موسسه در حوزه معماری کسب و کار O-BA نام دارد.
چارچوب معماری کسب و کار کتاب Business Architecture Management
یکی از رفرنس های مطرح در زمینه معماری کسب و کار کتاب Business Architecture Management است که تصویر آنرا می توانید در پایین مشاهده نمایید.
در این کتاب یک چارچوب برای استقرار معماری کسب و کار ارائه شده است.
این مدل از سه بخش تشکیل شده است که در تصویر بالا مشخص است.
- Business Motivation
- Business Model
- Business Execution
در خصوص مدل ارائه شده در این کتاب در یک مطلب مجزا توضیحات کاملی ارائه خواهیم کرد.
سایر نهادهای فعال در حوزه معماری کسب و کار
- https://www.bainstitute.org
- Business Architecture Center of Excellence
- International Institute ofBusiness Analysis™(IIBA®)
از بین موارد ذکر شده انجمن تحلیل کسب و کار آمریکا (BIZBOK) نسبت به سایرین عملکرد بهتری داشته است. بنابراین مبنای تیم ما برای تدریس و مشاوره در حوزه معماری کسب و کار، راهنمای BIZBOK است.
بر اساس راهنمای بیزباک، معماری کسب و کار توصیفات و دیدگاههای معماری را ارائه میدهد که به آنها طرح واره ها گفته میشود تا درک مشترکی از سازمان به منظور همسویی اهداف استراتژیک با خواستههای تاکتیکی فراهم کند. رشته معماری کسب و کار، تفکر تحلیلی و اصول معماری را در سطح سازمانی اعمال می کند. این راه حل ها ممکن است شامل تغییرات در مدل کسب و کار، مدل عملیاتی، ساختار سازمانی یا سایر ابتکارات باشد.”
به نظر می رسد وقتی صحبت از معماری و نقشه ها می شود ما می خواهیم در سازمان خویش مجموعه ای از نقشه ها را برای طرح ریزی یک سازمان بنا نهیم. همانگونه که معماران یک ساختمان با استفاده از نقشه ها و ترسیم های خویش بنا دارند که یک ساختمان را مناسب با بهترین ایده ها و روش ها مورد ساخت و پرداخت قرار دهند، در معماری کسب و کار نیز، معماران کسب و کار تلاش می کنند با استفاده از بهترین الگوریتم ها و رویکردهای موجود پیرامون کسب و کار، یک کسب و کار را به اهداف استراتژیک خویش سوق دهند.
در این نوشتار قصد داریم که مخاطبان عزیز را با استاندارد معماری کسب و کار BIZBOK آشنا نماییم.
استاندارد فوق توسط انجمن معماری کسب و کار (Business Architecture Guild) واقع در آمریکا تدوین شده است.
راهنمای مجموعه دانش معماری کسب و کار (راهنمای BIZBOK®) که توسط این انجمن از طریق یک فرآیند چابک و مشارکتی، محتوای جدید آن ایجاد می شود، در واقع، بیش از 100 نویسنده در آخرین نسخۀ آن به چشم می خورد. به طور کلی این استاندارد هر ساله در دو نسخه تولید می شود. انجمن از متخصصان عضو می خواهد که در مورد هر نسخه بازخورد های خویش را ارائه دهند.
هدف اصلی انجمن معماری کسب و کار همانگونه که در مأموریت آن به چشم می خورد “ترویج بهترین شیوه ها و گسترش دانش پایه رشته معماری کسب وکار است.” انجمن فوق یک سازمان غیرانتفاعی و عضویت بینالمللی برای شاغلین و سایر علاقمندان به توسعه رشته معماری کسب و کار است. انجمن با اعضایی در شش قاره، هیئت مشاوران قوی و تعداد فزاینده ای از شرکای تجاری، خود را به عنوان یک نقطه کانونی برای شیوه ها و رشته های در حال تحول معماری کسب و کار قرار می دهد.
این انجمن که در اواخر سال 2010 تأسیس شد، در پاییز 2011 بر اساس انتشار اولیه راهنمای مجموعه دانش معماری کسب و کار (راهنمای BIZBOK®) به صورت رسمی شروع به فعالیت کرد. استاندارد فوق در حال حاضر در ویرایش 11 قرار دارد و بر اساس آن قرار است که یک “راهنمای عملی برای متخصصان معماری کسب و کار و افرادی باشد که مایل به استفاده از معماری کسب و کار برای رسیدگی به چالش های تجاری هستند. این راهنمای عملی در قالب بهترین روش ها ارائه شده است که از شرکت های متعدد و رهبران معماری کسب و کار گردآوری شده است.»
طبق BIZBOK، جنبه های یک کسب و کار که با نمودار معماری کسب و کار نشان داده شده است، در زیر قابل مشاهده است:
می توان گفت در بخش کسبوکار، معماری کسبوکار رشتهای است که «نمایندۀ دیدگاههای کسبوکار کلنگر و چند بعدی از: قابلیتها، ارایۀ ارزش End to End، اطلاعات و ساختار سازمانی؛ و روابط بین این دیدگاهها و استراتژیهای تجاری، محصولات، خطمشیها، ابتکارات و ذینفعان.» است.
در عمل، معماری کسب و کار پلی بین مدل کسب و کار سازمانی و استراتژی سازمانی از یک طرف و عملکرد تجاری شرکت از طرف دیگر ایجاد می کند. غالباً [کمی نمودن] متدولوژی استراتژی برای اجرا را قادر می سازد.
افرادی که معماری کسب و کار را توسعه و حفظ می کنند به عنوان معماران کسب و کار شناخته می شوند.
مفهوم ارزش در معماری کسب و کار یک مفهوم مهم و مرکزی است. کارشناس معماری کسب و کار علاقه زیادی به آنچه که برای ایجاد و ارائه ارزش به مشتریان و سایر ذینفعان ضروری است دارد. مدلسازی معماری کسبوکار بر طرف ارائهدهندۀ معادله مربوط به گزارۀ ارزشی تمرکز دارد.
انجمن معماری کسب و کار نظم و انضباط معماری کسب و کار را رسمیت داده است، مجموعه ای از اصول راهنما را تعریف کرده است، بهترین شیوه ها را مستند کرده، تکنیک ها را رسمی کرده و چارچوب اجرایی را ایجاد کرده است.
راهنمایBIZBOK®، مجموعه ای از بدنه های دانشی را برای متخصصان این حوزه رسمیت می بخشد. معماری کسب و کار در حدود ده دامنه به طور رسمی تعریف شده است که در شکل زیر نشان داده شده است. این دامنه ها انتزاعات اکوسیستم کسب و کار را نشان می دهند که در متامدل انجمن رسمی و عملی شده اند.
بدنه های دانشی یا Blueprint ها در معماری کسب و کار
1. Business Strategy Mapping
2. Capability Mapping
3. Organization Mapping
4. Value Mapping
5. Information Mapping
6. Initiative Mapping
7. Product Mapping
8. Stakeholder Mapping
9. Policy Mapping
بدنه دانشی Business Strategy Mapping
در این بخش به چگونگی ایجاد، مدیریت و استفاده از نقشهبرداری استراتژی کسبوکار برای کمک به سازمانها درباره نحوه پیگیری اهداف و اجرای استراتژیهای مختلف پرداخته میشود.
این بخش استراتژی را تعریف میکند، رویکردهای ایجاد استراتژی را مورد بحث قرار میدهد، تکنیکهای نقشهبرداری استراتژی را به تفصیل شرح میدهد و چگونگی پیوند استراتژی را با سایر جنبههای معماری کسبوکار از طریق تجزیه و تحلیل تاثیر مشخص میکند.
اصول Business Strategy Mapping
- یک چارچوب نقشه برداری استراتژیک از همسویی سازمانی پشتیبانی می کند.
- استراتژی های کسب و کار برای پاسخ به محیط خارجی ایجاد می شوند.
- استراتژی های کسب و کار با استفاده از تحلیل ارزش ارزیابی می شوند.
- استراتژیهای کسبوکار از قابلیتهای سازمانی موجود استفاده میکنند و بر اساس آنها ساخته میشوند.
- استراتژی های کسب و کار از طریق ایجاد ابتکاراتی که نتایج قابل اندازه گیری خاصی را هدف قرار می دهند تحقق مییابد.
- و…
مزایای Business Strategy Mapping
- یک چارچوب نقشه برداری استراتژیک از همسویی سازمانی پشتیبانی می کند.
- چارچوب نقشهبرداری استراتژیک به سازمانها کمک میکند تا سریعاً سازگار شوند.
- یک چارچوب نقشه برداری استراتژیک، امکان تحقق ابتکارات را فراهم می کند.
- و…
بدنه دانشی Capability Mapping
خروجی اصلی این حوزه دانشی، نقشه قابلیت ها یا Capability Mapping است.
نقشه قابلیت به طور کامل یک نمای مختصر، غیر زائد و تجاری محور از کسب و کار در ابتدایی ترین سطح آن ارائه می دهد و تصویری کامل از آنچه آن کسب و کار انجام می دهد را در بر می گیرد. قابلیت ها نشان دهنده بلوک های اساسی یک کسب و کار هستند.
این بلوکهای ساختمانی را میتوان به روشهای مختلفی برای دستیابی به طیف نامحدودی از اهداف تجاری مورد استفاده، بهبود، بازآرایی و اهرم قرار داد. با این حال، یک کسب و کار باید ابتدا آن بلوک های سازنده را تعریف کند.
اصول Capability Mapping
- قابلیت ها دیدگاه های کسب و کار محور از یک سازمان را ارائه می دهند.
- قابلیت ها در اصطلاحات تجاری (business terms) تعریف می شوند.
- قابلیت ها بر اساس اهداف تجاری هستند.
- قابلیت ها تعریف می کنند که یک کسب و کار چه می کند.
- قابلیت ها پایدار هستند.
- قابلیت ها یک بار برای یک شرکت تعریف می شوند.
- قابلیت ها به قابلیت های بیشتری تجزیه می شوند.
- یک نقشه قابلیت برای یک کسب و کار وجود دارد.
یک نمونه از Capability Mapping
در راهنمای بیزباک، تعداد قابل توجهی نمونه از نقشه قابلیت ها وجود دارد که علاقه مندان می توانند برای مطالعه بیشتر به آن مراجعه نمایند لیکن همانطور که در تصویر پایین نیز مشخص است نکته مهم این است که نقشه قابلیت ها از سلسله مراتب برخوردار است. در واقع نقشه قابلیت ها باید از توانایی تجزیه شدن برخوردار باشد.
استخراج نقشه قابلیت ها یکی از مهم ترین حوزه های دانشی در معماری کسب و کار به شمار میرود.
بدنه دانشی Organization Mapping
این حوزه دانشی راهنمایی های لازم را جهت ایجاد نقشه سازمانی یا همان ساختار سازمانی کسب و کار را فراهم می کند. یک عنصر یا بخش در یک شرکت (مانند حسابداری، تولید، بازاریابی) که نشان دهنده یک عملکرد تجاری خاص و یک مکان مشخص در نمودار سازمانی، تحت دامنه یک مدیر است.
اصول Organization Mapping
مزایای Organization Mapping
- این نقشه زمینه سازمانی را برای تجزیه و تحلیل مسائل، برنامه ریزی و استقرار راه حل را فراهم می کند.
- فرصت هایی را برای بهبود همکاری و ارتباطات نشان می دهد.
- بینش هایی در مورد سازماندهی مجدد، ادغام، تملک و واگذاری ارائه می دهد.
بدنه دانشی Value Mapping
یک جریان یا زنجیره ارزش یا Value Mapping دنباله ای از فعالیت ها است که یک نتیجه مشخص را برای یک مشتری، ذینفع یا کاربر خلق میکند.
اصول Value Mapping
مزایای Value Mapping
بدنه دانشی Information Mapping
اصول Information Mapping
مزایی Information Mapping
بدنه دانشی Initiative Mapping
اصول Initiative Mapping
مزایای Initiative Mapping
بدنه دانشی Product Mapping
اصول Product Mapping
مزایای Product Mapping
بدنه دانشی Stakeholder Mapping
اصول Stakeholder Mapping
مزایای Stakeholder Mapping
بدنه دانشی Policy Mapping
اصول Policy Mapping
مزایای Policy Mapping
در آینده سعی می کنیم بیشتر در مورد معماری کسب و کار و استاندارد BIZBOK سخن بگوییم. قصد داریم که این استاندارد را برای مخاطبان ایرانی تشریح نماییم. به فواید آن بپردازیم و دانش جدید و نوپای معماری کسب و کار را در ایران معرفی نماییم و به تبع آن به دنبال استقرار آن در سازمان های ایرانی باشیم.
علاقه مندان تحلیل کسب و کار می توانند مطالب معماری کسب و کار را دنبال نمایند و از خطوط ترسیم شدۀ آن برای تقویت دانش تحلیل کسب و کار خویش در سازمان هایی که مشغول هستند، استفاده نمایند. طبعاً یادگیری معماری کسب و کار می تواند به عنوان یک تخصص در کنار تحلیل کسب و کار کمک نماید تا شما بهتر بتوانید مشکلات و مسائل سازمان ها را شناسایی نمایید و برای آنها یک راهکار مقتضی و شایسته بیابید.